Lezing: Jozua 2
Voorganger: ds. Dick van der Vaart
Gemeente van Christus,
In de NBV staat in de inleiding op het boek Jozua dat het in dit boek gaat om verkondigende geschiedschrijving in verhalende vorm. Wat wil dat zeggen?
“Verkondigend” wil zeggen dat de Aanwezigheid van God wordt verkondigend. “Wees er!” roept het volk. “Ik zal er zijn”, antwoordt God. Deze Aanwezigheid bespeuren de bijbelschrijvers in de werkzaamheid van God in de geschiedenis. Zij schrijven hierover in verhalende vorm.
Vorige week maakte Naomi ons er al op attent dat in het verhaal over Ruth staat dat zij toevallig aren ging rapen op de akker van Boaz. Naomi vroeg ons of wij geloven dat de gebeurtenissen in onze leven ons bij toeval overkomen of dat ze komen uit Gods hand.
Wanneer je gelooft dat wat ons overkomt ons toevalt uit Gods hand dan roept dat een probleem op. Is alles wat gebeurt Gods wil? Is het Gods wil dat iemand een straat oversteekt en aangereden wordt? Is het Gods wil dat iemand ziek wordt en sterft? Wanneer je gelooft dat God liefde is dan moet het antwoord op die vraag natuurlijk “nee” zijn. Niet alles wat gebeurt is Gods wil.
Is alles dan toeval? Nee, zo ervaren we het toch ook niet in ons leven. Op de één of andere manier is ons leven , is de wereld in Gods hand maar dat sluit toeval ook weer niet uit.
Toen ik mijn vrouw tegenkwam was dat zo’n grote gebeurtenis in mijn leven dat ik dacht: “Dit kan geen toeval zijn.” Toen wij onze oudste en later onze jongste dochter in China in onze armen kregen, toen voelden we: “Dit kan geen toeval zijn.”
Maar wanneer je op vakantie bent in het buitenland en je komt je buurman tegen dan zeg je: “Ook toevallig!”
En vaak zie je pas achteraf, lang na een chaotische periode in je leven, dat God je geleid heeft.
Waarom ga ik hier zo uitgebreid op in? Dat is omdat het boek Jozua wel een probleem oproept. In het boek wordt beschreven dat God het volk Israël oproept om het land Kanaan te veroveren en de inwoners ervan te doden. Dagelijks zien we hoe verschrikkelijk het is dat Rusland Oekraïne probeert te veroveren. Hoe onrechtvaardig en misdadig dit is. Hoe groot het leed is dat hierdoor wordt aangericht. Hoe kan de God van Israel nu zijn volk de opdracht geven om een oorlog te beginnen en een volk uit te moorden? Dat kunnen we toch niet geloven? God is toch een God van liefde en recht.
Ik geloof niet dat God het volk Israël de opdracht heeft gegeven om een oorlog te beginnen. “Maar het staat toch in de bijbel ?! ” zult u zeggen. En dat klopt. Maar daarom is het ook van wezenlijk belang te begrijpen ,wat er in de inleiding van het boek Jozua over dit boek geschreven staat n.l. dat het om verkondigende geschiedschrijving gaat in verhaal vorm.
Het boek Jozua is niet geschreven door een journalist die er bij alles wat er gebeurde met een opschrijfboekje of een t.v. camera bij stond. Het boek is geschreven lang nadat het volk in het land Kanaan was gaan wonen en het land de naam Israël kreeg.
De bijbelschrijvers wilden de geschiedenis van Israël beschrijven met als doel : hun tijdgenoten en aan latere generaties duidelijk maken dat zij niet aan toeval en chaos overgeleverd zijn maar dat hun leven en de geschiedenis van hun volk en van de wereld in Gods hand ligt. Hun geschiedschrijving is een verkondiging. Zij kenden vele verhalen over de geschiedenis van het volk : hoe het uit Egypte kwam, hoe het door de woestijn reisde, hoe het in land Kanaan kwam en van al die verschillende verhalen hebben zij het boek Jozua gemaakt.
Maar is de bijbel dan niet geïnspireerd door de Heilige Geest? Zeker wel! Maar je kunt op twee manieren kijken naar die inspiratie. De eerste manier is dat de Heilige Geest al het ware de hand van de bijbelschrijver vasthield en precies dicteerde wat hij moest schrijven. Het was de hand van de bijbelschrijver die schreef maar verder ging het helemaal buiten zijn hoofd en hart en ziel om wat hij schreef. Dat heet mechanische inspiratie.
De tweede manier waarop je naar inspiratie door de Heilige Geest kunt kijken wordt “organische inspiratie” genoemd. De Heilige Geest inspireert de bijbelschrijvers op dezelfde wijze waarop schrijvers van gedichten of muziekstukken worden geïnspireerd. Hun verstand, hun hart en ziel en hun eigen verbeeldingsvermogen wordt hierin betrokken. Zo moeten wij denk ik het boek Jozua begrijpen.
Geïnspireerd door de Heilige Geest hebben zij in verhaalvorm de geschiedenis van Israël beschreven om hun tijdgenoten en de latere geslachten en ook ons te verkondigen: “Vrees niet, ons leven, onze wereld, de geschiedenis van de wereld is in Gods hand.”
De schrijvers van het boek Jozua leefden in een andere tijd. Voor hun was het geen probleem dat God kon oproepen tot oorlog. Voor ons drieduizend jaar later is het wel een probleem. In de loop van de geschiedenis zijn wij gaan begrijpen dat God die een God van liefde is nooit de opdracht zou kunnen geven om een land te veroveren en een volk uit te moorden. God is een God van liefde en recht. Wij voelen dat in ons hart.
En dan nu eindelijk naar het verhaal van vanmorgen. Mozes heeft het volk Israël door de woestijn geleid tot de grens van het land Kanaan. Na op de berg Nebo een blik op het beloofde land geworpen te hebben is hij gestorven. Jozua is hem opgevolgd. God draagt hem op het beloofde land te veroveren.
Daarom stuurt Jozua er vanuit Sittim twee spionnen op uit om het gebied, maar vooral Jericho te verkennen. Veertig jaar jaar eerder stond Jozua op dezelfde plaats en werd hij zelf door Mozes als één van twaalf verspieders uitgezonden om het land te verkennen. Tien van die verspieders waren doodsbang na hun verkenningstocht: ”Val niet aan, er wonen reuzen!” waarschuwden ze Mozes. Twee verspieders durfden het wel aan: Jozua en Kaleb.
Veertig jaar later stuurt Jozua er dus zelf twee verspieders op uit vanuit Sittim. Sittim ligt op een afstand van 9 km van de rivier de Jordaan en op 15 km van de stad Jericho.. Sittim staat bekend om het mooie zware hout dat er vandaan komt. “”Verken het gebied maar vooral Jericho “ gebiedt Jozua.
Jozua wil de aanval op het land Kanaan starten met een aanval op Jericho. Deze stad is een sleutelstad. Wanneer Jozua Jericho in handen heeft dan heeft hij een goede uitgangspositie voor de verdere strijd. Maar Jericho is omgeven door twee sterke ringmuren. De stad valt moeilijk in te nemen en daarom stuurt Joza twee verspieders erop uit om de zwakke plekken in de verdediging te ontdekken.
De twee verspieders worden gesignaleerd bij Rachab die een herberg runt op de stadmuur van Jericho. Rachab wordt in NBV vertaling “hoer” genoemd. Dat vind ik een lelijk wordt waaruit geen respect blijkt voor de vrouw die zij is. Ik vind “prostituee “ respectvoller klinken. In de tijd waarin het verhaal zich afspeelt kwam het vaker voor de dat een herbergierster ook geld verdiende als prostituee. Dat deden ze natuurlijk niet voor hun lol. Dat was bittere noodzaak om hun kinderen eten te kunnen geven. Prostituees worden al gauw in het rijtje van tollenaars en zondaars gezet. Maar zij zijn geen zondaars maar vrouwen die uit bittere noodzaak handelen. Niet de prostituees zijn zondaars maar hun klanten.
Wanneer de koning het gerucht verneemt dat er spionnen in de stad gesignaleerd zouden zijn stuurt hij onmiddellijk zijn soldaten erop af. Er hing al een gespannen sfeer in de stad omdat men de aanwezigheid van het leger van Israël op slechts 15 km afstand als bedreigend ervoer. En dan is er het mooie verhaal over Rachab die de twee verspieders niet uitlevert aan de soldaten van de koning maar ze waarschuwt en ze verbergt onder een hoop as en zo hun leven redt.
Rachab redt de mannen omdat ze gehoord heeft hoe God zijn volk uit Egypte bevrijd heeft: “Jullie God is een God die macht heeft in de hemel en op aarde,” zegt ze. Hier belijdt een vrouw die niet behoort tot het volk Israël, haar geloof in deze God. Door de eeuwen heen zegt ze ook tegen ons: “God is een God die macht heeft in hemel en op aarde.” Deze vrouw, deze krachtige, deze moedige vrouw die ons respect verdient is een voormoeder van Jezus.
Rachab vraagt de verspieders spaar mijn leven en leven van mijn familie wanneer jullie leger komt om ons te doden. De verspieders beloven het. En om duidelijk te maken waar ze woont moet ze een scharlaken rood koord uit haar venster laten hangen aan de kant van de stadsmuur. De soldaten weten dan: dit huis moeten we niet binnengaan.
Rachab leeft voort als voormoeder van Jezus en ze leeft ook voort als beschermvrouwe van prostituees in Amsterdam. Het scharlaken koord is de naam van een stichting die het voor hen opneemt.
Amen.