Lezingen: Mattheüs 1, 1-17 en 2 Samuel 11
Voorganger: ds. Dick van der Vaart

Gemeente van Christus,

Het thema van het adventsproject van dit jaar is “Levenslicht”. In deze adventstijd bereiden we ons voor op het kerstfeest : het feest van de geboorte van het kind Jezus, die we zijn gaan zien als onze Heer Jezus Christus.

Het kerstfeest is een geboortefeest. Wanneer we spreken over de geboorte van een kind dan zeggen we ook wel dat het kind op die en die datum “het levenslicht” aanschouwde.

Licht is het symbool voor een nieuw begin. Zo begint het scheppingsverhaal in Genesis 1 dan ook met de schepping van het licht: “En God zei: Er zij licht en er was licht.” En Jezus , de eersteling van een nieuwe schepping wordt “Licht voor de wereld“ genoemd.

Wanneer het gaat over de geboorte van een kind dat voor het eerst het levenslicht aanschouwt, gaat de aandacht ook meteen uit naar de moeder die het kind ter wereld brengt. Daarom is het ook vanzelfsprekend dat wij bij de voorbereiding op de geboorte van Jezus aandacht hebben voor zijn moeder en zijn voormoeders: Maria, Ruth, Rachab en Tamar.

Hun namen worden vermeld in de stamboom van Jezus, waarmee de evangelist Matteus zijn evangelie opent.

Met deze stamboom laat Matteus zien dat Jezus niet uit de lucht is komen vallen maar ingebed is in de geschiedenis van God met Zijn volk Israël.

Matteus laat ook zien dat Jezus in zijn beleving de eersteling is van een nieuwe schepping, een nieuwe Adam. In de N.B.V. luidt het begin van de stamboom: “Overzicht van de afstamming van Jezus Christus, zoon van David, zoon van Abraham.“ In de Griekse grondtekst staat er: “Overzicht van de genesis van Jezus Christus.”

En vers 2 van de N.B.V. luidt: “Abraham verwekt Isaak, Isaak verwekt Jakob, Jakob verwekt Juda enzovoort. De  Naardense vertaling blijft dicht bij de grondtekst en schrijft heel mooi: “Abraham genereerde Isaak, Isaak genereerde Jakob enzovoort. In het woord “genereerde” klinkt het woord “genesis “ door.

Matteus wil laten zien dat Jezus de eersteling van een nieuwe schepping is en ingebed is in de geschiedenis van Israël. Hij componeert daartoe een geslachtsregister waarin hij laat zien dat de geschiedenis van Israël in drie keer veertien generaties uitloopt op de geboorte van Jezus.

Het bijzondere van het volk Israël blijkt uit de wijze waarop het volk zijn geschiedenis schrijft. Dikwijls is de geschiedschrijving van een volk een opsomming van het roemrijke verleden. Het is een lofzang op grote helden, grote koningen en grote overwinningen. Er wordt ook wel gezegd dat geschiedschrijving altijd de geschiedschrijving van de overwinnaars is. Is er een koning of dictator aan de macht gekomen dan is een van zijn eerste opdrachten om de geschiedenis zo te herschrijven dat deze uitloopt op de glorie van de huidige machthebber. Zo heeft Poetin ook een heel eigen beeld van de geschiedenis van Rusland die hij wil opdringen aan de middelbare scholieren in Rusland.

Het bijzondere nu van de geschiedschrijving van het volk Israël die we vinden in het O.T. is dat dit geen opsomming is van de heldendaden van de grote koningen en roemrijke overwinningen. In de geschiedschrijving van Israël worden de fouten van het volk en de koningen niet verzwegen maar eerlijk vermeld opdat de latere koningen en het latere volk er lering uit kan trekken. En om te laten zien dat de God van Israël een barmhartige God is die zonden vergeeft en het volk keer op keer de mogelijkheid biedt van een nieuw begin. Prachtig ! In zijn geschiedschrijving laat het volk
Israël zien hoe goede geschiedschrijving eruit kan zien. Israël is hierin een volk dat “Licht is voor de wereld.“

En zo lezen we vanmorgen in de stamboom van Jezus, de zoon van David: David verwekte Salomo bij de vrouw van Uria. Wij vallen zo’n beetje in slaap bij de opsomming van al die verwekkingen: Abraham verwekt Isaak, Isaak verwekt Jacob, Jacob verwekt Juda, Juda verwekte Peres enzovoort, wij zijn al in slaap gevallen, maar het zinnetje “David verwekte Salomo bij de vrouw van Uria.“  klinkt opeens als een luide paukenslag die ons uit onze slaap doet opschrikken……Koning David, die grote koning David, die rechtvaardige koning David, die vredeskoning David : hij verwekt een kind bij de vrouw van Uria, dus bij een vrouw die niet zijn vrouw is!

En in het  boek Samuel lezen we het verhaal over hoe dit gebeurde. Op een dag stond koning David aan het eind van de middag op van zijn rustbed. Hij wandelde over het dak van zijn paleis waar vanaf hij op de stad kon neerkijken en zag hoe Batseba daar aan het baden was. Ze was heel mooi om te zien. En dan zorgt David ervoor dat haar man Uria sneuvelt aan het front en dwingt hij haar ertoe om met hem te trouwen.

Dit is een verhaal over machtsmisbruik. Het is geen verhaal over een getrouwde man en een getrouwde vrouw die verliefd op elkaar worden, in bed belanden en per ongeluk een kind verwekken. Nee, het is een verhaal over machtsmisbruik. David misbruikt zijn macht als koning. Hij laat Uria omkomen in de oorlog om Batseba te kunnen dwingen zijn vrouw te worden.

Dat is zo bijzonder van de geschiedschrijving van het volk Israël dat openlijk wordt beschreven hoe een grote koning zijn macht misbruikt heeft. Dit wordt openlijk geschreven als waarschuwing aan het volk en als waarschuwing aan toekomstige koningen : dit kan gebeuren in relaties waarin sprake is van grote machtsongelijkheid. Hashtak Meto 1000 jaar voor Christus. Tegenwoordig noemen we dat “grensoverschrijdend “ gedrag.

Verderop in het verhaal lezen we: “Naar het oordeel van de Heer was het slecht wat David had gedaan.“ Daarom stuurt God de profeet Natan naar David die hem confronteert met wat hij gedaan heeft. Als straf moet David’s oudste zoon sterven. Dat vinden wij wel heftig. En wij denken: “Die jongen mag toch niet gestraft worden voor de misdaad van zijn vader? “ En dat is natuurlijk ook zo. God is rechtvaardig. Hij zou dit niet doen. Hij is geen dictator die zo maar de doodstraf uitdeelt. We kennen Hem uit psalm 103:

“Hij straf ons niet  naar onze zonden. Hij vergeldt ons niet naar onze schuld. Zover het oosten is van het westen zover doet hij onze zonden van ons. Zo  liefdevol als een vader is voor zijn kinderen zo liefdevol is de Heer voor wie Hem vrezen.“

Maar u moet zich realiseren dat het een verhaal is en dat er een gedachte achter deze straf zit. De koningen in David’s tijd dachten in dynastieën. Ze wilden dat hun dynastie voor eeuwig op de troon zou zitten. Maar wanneer de oudste zoon sterft dan is er geen toekomst voor de dynastie van de koning. Met deze straf wordt dus, in verhaalvorm, uitgedrukt dat er voor de onrechtmatige wijze waarop David zijn koningschap uitoefende, in de ogen van God, geen toekomst is.

Wanneer David uit de mond van de profeet Nathan hoort dat zijn zoon Uria zal sterven slaat David de schrik om het hart. Wanneer het kind doodziek wordt, wordt hij  verteerd door schuldgevoel, zo heftig dat hij op de grond gaat liggen , niets meer eet en drinkt en God alleen nog maar kan smeken om het leven van zijn zoon te sparen. Na zeven dagen en nachten sterft het kind.

 En dan lezen we alleen nog maar dat David het huis van de Heer binnenging en knielde. Daarna ging hij naar huis, at en dronk , troostte Batseba, sliep met haar en kreeg een zoon die hij Salomo noemde. “Salomo“ dat betekent “vol van vrede” en de profeet Nathan noemde het kind “Jedidja“ lieveling van de Heer. “

David had zijn macht misbruikt, een moord gepleegd en Batseba gedwongen met hem te slapen. In Naam van God confronteert de profeet Nathan David hiermee. En uit het verhaal kunnen we opmaken dat David oprecht berouw had van het machtsmisbruik dat hij had gepleegd. David knielde neer in het huis van de Heer en heeft voor het Aangezicht van God zijn zonde beleden.

Hij gaf zijn zoon de naam Salomo, vol van vrede. Hij gaf deze naam aan zijn troonopvolger. Hij maakte hiermee duidelijk dat zijn dynastie alleen toekomst zou kunnen hebben wanneer het een dynastie van vredevorsten zou zijn. Davids berouw was niet gespeeld. Het was oprecht. Het heeft hem veranderd.

De profeet Nathan noemde Salomo “lieveling van de Heer. “  Duizend jaar later werd er nog een lieveling van de Heer geboren. Jezus, Toen hij gedoopt werd klonk er een stem uit de hemel : “Jij bent Zoon in wie Ik welbehagen heb.“ m.a.w. : “Jij bent mijn lieveling.”

Nog een laatste woord over Batseba. In het verhaal van vanmorgen lijkt ze alleen maar slachtoffer. Maar uit een verhaal dat verderop in de bijbel staat, blijkt dat ze een krachtige vrouw is. God had haar beloofd dat Salomo David’s opvolger zou worden maar dan doet een broer van Salomo een greep naar de macht. Door actief en krachtig ingrijpen van Batseba, wordt deze staatsgreep voorkomen en komt het koningschap aan Salomo toe. Batseba: een krachtige voormoeder van Jezus.

Amen